• Podział na zasoby niewyczerpalne i wyczerpalne.
• Gospodarka zasobami.

Czerpanie użytków z wewnętrznej budowy litosfery nieuchronnie prowadzi do zużywania zasobów mineralnych i zajmowania znacznych powierzchni gruntu. Pośrednio górnictwo powoduje uruchomienie licznych procesów degradacji wszystkich elementów środowiska, zarówno na etapie eksploatacji złoża, jak i przetwórstwa kopalin, ich wykorzystania gospodarczego oraz składowania odpadów.

Eksplozja demograficzna wymusza stały wzrost zapotrzebowania na zaso­by litosfery. Zasoby te powstają zazwyczaj w procesach o przebiegu liczonym w geologicznej skali czasowej. Tylko część złóż powstaje i odnawia się w czasie historycznym (np. kreda jeziorna i jeziorne rudy żelaza, gipsy, solanki, wody mineralne). Podstawowe użytki mineralne litosfery należą do grupy nieod­nawialnych, ściśle określonych zasobów geologicznych. Nie wszystkie z tych zasobów są już odkryte, ale i znaczna część rozpoznanych zasobów nie może być bilansowana i wykorzystywana na danym etapie rozwoju gospodarczego ze względu na trudności w dostępie lub zbyt wysokie koszty. Jeżeli uwzględ­nimy straty eksploatacyjne, to okazuje się, że zaledwie 25-30% udokumen­towanych zasobów jest wykorzystywane.

Obecnie wydobywa się na świecie kopaliny w ilości znacznie ponad 100 mld t w ciągu roku, z czego część bez pełnego uzasadnienia i w spo­sób rabunkowy. Przez ostatnie ćwierć wieku wydobyto z litosfery więcej surowców niż w całej historii ludzkości. Coraz bliższy staje się więc moment całkowitego wyczerpania się zasobów surowców mineralnych Kluczową kwestią staja się racjonalność i oszczędność eksploatacji zasobów, wydłużające perspektywę korzystania z tych bogactw przy zmniejszeniu uciążliwości dla środowiska.

W Polsce gospodarcze znaczenie surowców mineralnych jest bardzo duże ze względu na ukształtowaną strukturę gałęziową. Intensywna, często niera­cjonalna, eksploatacja zagospodarowanych dotychczas złóż doprowadzi do ich wyczerpania już po następnych kilkudziesięciu latach (węgiel kamienny ok. 35 lat, brunatny ok. 70 lat, siarka oraz rudy cynku i ołowiu ok. 35 lat, rudy miedzi ok. 50 lat). Dłużej będzie można eksploatować złoża surowców skalnych, budowlanych i wiążących, iłów, kaolinu, anhydrytu i soli.

Specyfiką górnictwa polskiego jest marnotrawstwo kopalin towarzyszących i współwystępujących z kopaliną główną. Ogromne masy litosfery (np. nad­kładu, skały płonnej z urobkiem uzyskiwanym przed dotarciem do zasadniczej części złoża kopaliny głównej) są nieselektywnie składowane na hałdach, co prowadzi cło uszczuplenia lub zniszczenia części zasobów oraz do niepotrzebnego zajmowania terenu.

W rozumieniu prawa geologicznego i górniczego w ramach ochrony kopalin litosfery szczególnemu nadzorowi i ochronie podlegają też wody podziemne oraz obszary ich zasilania. Do surowców naturalnych związanych z glebową warstwą litosfery zalicza się także drewno. Zarówno wody podziem­ne, jak i drewna są surowcami szybko się odnawiającymi. Intensywność eksploatacji tych zasobów winna być mniejsza od tempa ich odnowy. W gos­podarowaniu tymi zasobami szczególnie ważne jest stwarzanie warunków maksymalizujących procesy odnowy a minimalizujących możliwości zaprzepaszczenia zasobów poprzez skażenie (np. wód), zniszczenie (np. spalanie lasów) lub też marnotrawne i niecelowe wykorzystanie.